Jidoka (Otomasyonda İnsan Faktörü) Nedir?

İçerikler / Bilgi Merkezi / Jidoka

Jidoka (Otomasyonda İnsan Faktörü) Nedir?

İçerikler / Bilgi Merkezi / Jidoka

Jidoka (Otomasyonda İnsan Faktörü) Nedir?

Giriş

Jidoka, Japonca “otonomasyon” veya “insan faktörlü otomasyon” anlamına gelir ve yalın üretim sisteminin iki temel direğinden biridir (diğeri Just in Time). İlk kez Toyota tarafından geliştirilen Jidoka, bir hata meydana geldiğinde üretim sürecinin otomatik olarak durmasını sağlayarak kaliteyi kaynağında güvence altına alır.

Temel prensip: “Hata oluşursa, makine durur ve insan müdahale eder.” Bu sayede hatalı ürünlerin bir sonraki aşamaya geçmesi önlenir, kalite sorunları anında çözülür ve sürekli iyileştirme (Kaizen) kültürü desteklenir.

Jidoka’nın Temel Amacı

Jidoka, kaliteyi son kontrol aşamasına bırakmak yerine, üretim sürecinin her aşamasında yerleşik hale getirir. İnsan zekâsı ve makine otomasyonu birleştirilerek, hatalar anında tespit edilir, üretim durdurulur ve kök neden analizi yapılır. Böylece fire, yeniden işleme ve müşteri şikayetleri minimize edilir.

Jidoka’nın 4 Temel Adımı

Hatayı Tespit Et: Sensörler, görsel uyarılar veya insan gözlemi ile anormallik fark edilir.
Üretimi Durdur: Andon sistemi devreye girer, hat otomatik veya manuel olarak durdurulur.
Sorunu Çöz: Ekip lideri veya operatör, kök nedeni analiz eder ve geçici çözüm uygular.
Kalıcı Önlem Al: Standartlar güncellenir, hata tekrar etmez (Poka-Yoke ile desteklenir).

Jidoka’da Kullanılan Araçlar

Andon: Görsel ve sesli uyarı sistemi (lamba, siren).
Poka-Yoke: Hata önleme cihazları (örneğin: yanlış montajı engelleyen fikstürler).
Otomatik Durdurma Sensörleri: Makinenin kendi kendine durmasını sağlayan mekanizmalar.
Standart İş Talimatları: Her operatörün doğru uygulamayı bilmesini sağlar.

Jidoka’nın Faydaları

Kalite Artışı: Hatalı ürün bir sonraki aşamaya geçmez.
Fire ve Yeniden İşleme Azalması: Sorunlar kaynağında çözülür.
Çalışan Güçlenmesi: Operatörlere “hatayı durdurma” yetkisi verilir.
Sürekli İyileştirme: Her durdurma, bir öğrenme fırsatıdır.
Maliyet Düşüşü: Kalite sorunları erken çözüldüğü için toplam maliyet azalır.

Jidoka ve Poka-Yoke İlişkisi

Poka-Yoke (hata önleme), Jidoka’nın tamamlayıcısıdır. Jidoka hatayı tespit eder ve durdurur, Poka-Yoke ise hatanın başlangıçta oluşmasını engeller. Birlikte kullanıldıklarında sıfır hata hedefine yaklaşılır.

Jidoka ile İlgili Yaygın Yanlış Anlamalar

Jidoka, sadece makine durdurmak değildir; insan zekâsını otomasyona entegre etmektir.
Üretim durdurulması verimsizlik değildir; kalitesizlikten kaynaklanan israfı önler.
Jidoka, sadece büyük fabrikalara özgü değildir; her ölçekte uygulanabilir.

Jidoka ve Diğer Yalın Araçlarla İlişkisi

Jidoka, Yalın Üretim’in temel direğidir. Kaizen ile birlikte sürekli iyileştirmeyi, 5S ile disiplinli ortamı, Kanban ile akış yönetimini destekler.

Sonuç

Jidoka, “makineyi durdur, insanı devreye sok” felsefesiyle kaliteyi üretim sürecinin kalbine yerleştirir. Hataları gizlemek yerine görünür kılar, çalışanları sorumlu kılar ve sürekli gelişimi teşvik eder. Doğru uygulandığında, sıfır hata, sıfır fire ve tam müşteri memnuniyeti mümkün hale gelir.

Devlet desteklerinden yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.